Phận hươu và phận người

TT - Tiểu thuyết Họ vẫn chưa về (NXB Phụ Nữ) hấp dẫn trước hết vì một thực tế: chuyện nuôi hươu ở một vùng núi miền Trung. Mùa tình của hươu, những con hươu đực vật mình, phá chuồng, thậm chí có những hành vi như là tự sát. Những con hươu cái khi thiếu hươu đực phải đem vào rừng, dãi gió dầm sương, dụ hươu rừng ra để phối giống.

Rồi một ngày kia, những ông quan đến trại đòi uống rượu huyết hươu có vị như máu người. Những câu chuyện lạ về người thợ bắt đầu - không phải bắt đầu một việc gì mà là bắt cái đầu của con hươu, ghì xuống để cho thợ lấy nhung hươu. Người thợ bắt đầu phải giữ cho thân thể trong sạch trước mỗi lần lấy nhung, một sự trai giới để giữ thiêng cho nghề, người không giữ được mình thì gây ra tai họa... Mới nghe bình thường như mọi chuyện chăn nuôi khác, nhưng đã được tác giả dùng phương pháp lạ hóa. Những cái bình thường đã trở nên khác thường, lạ lùng và cuốn hút.

Một điều thú vị nữa là Nguyễn Thế Hùng đưa vào đây nhân vật ông lái đò. Thoáng hiện ra rõ ràng, chân xác, nhưng rồi thoáng ẩn đi, mờ nhòa như sau một màn sương. Những khúc hát dân gian, những đoạn thơ kể chuyện lịch sử... từ miệng ông chợt mang vẻ cổ kính, man mác huyền thoại. Điều khác lạ là ở những trang cuối, tác giả hé lộ cho người đọc thấy sự phân thân của nhân vật. Ông lái đò cũng chính là chàng trai, từ trong chàng trai mà bước ra. Họ tuy hai mà một - một mà hai. Cái gánh lịch sử và quê hương mà chàng trai phải mang theo suốt đời chắc sẽ không bao giờ là nhẹ nhàng.

Nhân vật hay nhất, sinh động nhất, đầy tính sắc dục là những con hươu. Số phận hươu đồng hành với số phận người, với lịch sử ở một miền quê. Qua hươu mà thấy phận người. Từ người mà soi chiếu lại hươu. Họ vẫn chưa về còn gây ấn tượng ở mối tình của hai ông bà già. Khi còn trẻ họ yêu nhau mà không lấy được nhau, do sự tàn ác của thực dân và sự ly tán của chiến tranh. Về già, họ qua lại thăm hỏi nhau, dằn vặt nhau về quá khứ chia cách, đồng thời nâng đỡ nhau đi qua sự nghiệt ngã mới của thời thế. Hai nhân vật này, đặc biệt là nhân vật người ông, để lại ấn tượng bi hài và khó quên.

Họ vẫn chưa về là tiểu thuyết đầu tay của Nguyễn Thế Hùng. Chuyện chỉ mới trải ra từ thời Pháp thuộc cho đến những năm đầu hòa bình, khiến người đọc có thể chờ đợi phần tiếp theo - câu chuyện được nối tiếp sang những giai đoạn đầy biến động sau này. Trong khi triển khai đường dây tiểu thuyết và quản lý hệ thống nhân vật, tác giả chứng tỏ một tay nghề tiểu thuyết vững vàng. Kết quả là độc giả có trong tay cuốn sách có thể đọc liền một mạch.

HỒ ANH THÁI

Nguồn: Tuổi Trẻ Online, Thứ Sáu, 17/04/2009, 07:17 (GMT 7)