Với hơn năm mươi bài thơ đặc sắc viết về phụ nữ, KÍNH THƯA LIỀN THỊ là một bản tổng hòa các cung bậc cảm xúc: say đắm, yêu thương, kính trọng, biết ơn, thương cảm, xót xa, day dứt, tiếc nuối, ăn năn, hối hận… của một người đàn ông dành tặng một nửa thế giới còn lại. Nguyễn Duy hẳn là người đàn ông rất yêu phụ nữ, nhưng ông không giống những “quý ông TYPN” dễ dàng thốt ra những lời chót lưỡi đầu môi. Phải yêu phụ nữ lắm mới có thể viết ra được những câu thơ gan ruột mà đọc lên ai cũng thấy rưng rưng:

“Khi tôi biết thương bà thì đã muộn

bà chỉ còn là một nấm cỏ thôi…”

(Đò Lèn)

hay ngậm ngùi:

“Mẹ ta không có yếm đào

nón mê thay nón quai thao đội đầu…

…Ta đi trọn kiếp con người

cũng không đi hết những lời mẹ ru”

(Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa)

và đầy day dứt:

“Giá như ta chớ gặp em

để không mắc nợ cái duyên Kỳ Cùng

giá như em đã có chồng

để bòng bong khỏi rối lòng người dưng”.

(Lạng Sơn, 1989)

KÍNH THƯA LIỀN THỊ có một chút nghịch ngợm, phá cách của một người thi sĩ ưa “làm xiếc” với ngôn từ:

“Kính thưa thị Đốp đoan trang

mòn mom móm mõ gõ khan như gì

thôi mà ngúng ngoẳng nhau chi

già rồi đấy lạy nhau đi là vừa”

…

“Kính thưa thục nữ Thị Màu

yêu siêu cỡ đó trước sau mấy người

mấy ai dám chịu dám chơi

dám ai vỗ cái mặt đời như em”

(Kính thưa liền thị)

đôi khi lại là lời tự thú có phần ranh mãnh của một người đàn ông:

“chắp tay lạy thánh tôi mê cô đồng”

(Đi lễ)

hay lời phân bua đầy trào lộng mà cũng rất đời:

“Chân mây hơi bị cuối trời

Em hơi bị đẹp anh hơi bị nhàu”

(Chạnh lòng 1)

KÍNH THƯA LIỀN THỊ có tiếng reo vui:

“em thanh xuân như ngày xưa của anh ơi”

(Gửi về trường Lam Sơn)

lại có những nốt trầm:

“Lần lữa mãi thế là ta lỡ dại

Để dành thành mất cắp cả tình yêu

Thế là ta mồ côi em mãi mãi

Cái vu vơ chết đuối dưới sương chiều”

(Một góc chiều Hà Nội)

và cả những bất lực xót xa:

“Tôi giấu mặt vào giữa đám đông

tay lần mãi cái hầu bao rỗng lép

chả lẽ moi ra một nhúm ngôn từ đẹp

trả vào cái lòng tay trũng như đồng chiêm đang ngửa lên?”

(Thơ tặng người ăn mày)

Bên cạnh niềm thương cảm dành cho những giai nhân:

“Ta dán làm sao hết lỗ thủng định mệnh

em thoát làm sao khỏi cơ chế thị trường

Hậu hoa hậu còn gập ghềnh lắm

thua cũng thương mà thắng cũng thương

Hồng nhan ạ giá ta làm chủ khảo

để em thi với cỏ nội hoa vườn…”

(Hoa hậu vườn nhà ta)

còn có sự trân trọng dành cho một thân phận nổi chìm nơi đầu ghềnh cuối bãi:

“Em về đây từ xa lơ xa lắc

không ngẫu nhiên

và không dại dột

có lẽ nào chỉ để ngủ bình yên

một đêm

rồi tay trắng trở lại nơi xuất phát

Còn một chút gì thiêng liêng trang trọng lắm

ở đằng sau sự chấp nhận nhọc nhằn…”

(Lời ru từ Mũi Cà Mau)

KÍNH THƯA LIỀN THỊ thực sự là một món quà đầy thành kính mà nhà thơ Nguyễn Duy dành để tri ân những người phụ nữ trong cuộc đời.

Minh Khai trân trọng giới thiệu