Những năm gần đây nhiều cuốn hồi ký của các nhà hoạt động chính trị - xã hội, cả phía ta lẫn phía địch, đã lần lượt ra mắt bạn đọc. Họ kể khá nhiều câu chuyện lý thú về các cuộc gặp gỡ, đối thoại, những kỷ niệm về Hồ Chí Minh trong thời kỳ trước và sau Cách mạng tháng Tám, trong hai cuộc chiến tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ của nhân dân Việt Nam. Họ công bố khá nhiều những lá thư riêng của Hồ Chí Minh gửi cho họ. Thực ra nói là “thư riêng”, nhưng hầu hết những thư đó Hồ Chí Minh đều nói về việc chung, rất hiếm những thư chỉ nói về chuyện riêng giữa người viết thư và người nhận thư.

Thời gian qua tôi đã đọc được một số cuốn sách, một số bài báo nói trên và có thể đưa ra một nhận xét đầu tiên: Còn rất nhiều thư của Bác Hồ gửi cho bạn bè, đồng bào, đồng chí, cho những người nằm ở phía đối phương còn chưa được tập hợp và xuất bản. Đặc biệt là giai đoạn trước và sau Cách mạng tháng 8, giai đoạn kháng chiến chống Pháp. Số sách báo mà tôi đã đọc tuy chưa nhiều, nhưng đã thu thập, lượm lặt được hàng trăm lá thư của Bác. Tôi tin rằng còn hàng trăm lá thư như thế nằm rải rác trong các cuốn hồi ký, trong các sách nghiên cứu, trong các bài báo... mà tôi chưa có dịp đọc qua. Nhưng chỉ riêng số thư được đọc đã phát hiện ra biết bao tư liệu quý, đầy xúc động, đầy tình người. Nhiều bức thư có thể coi như những áng văn chương kinh điển, những viên ngọc quý của nền văn học Việt Nam, những giá trị tinh thần cao đẹp mà Bác Hồ đã để lại cho nhân dân ta.

Chỉ với những gì tôi đã đọc được, tôi tạm chia ra thành mấy loại:

- Những bức thư gửi cho người Mỹ

- Những bức thư gửi cho người Pháp, cả những người bên đối phương lẫn bạn bè, đồng chí của chúng ta.

- Những thư riêng gửi cho đồng bào, đồng chí.

- Thư gửi cho bầu bạn các nước anh em

- Những lá thư chỉ thị

Kèm theo những lá thư là đôi điều thuyết minh về hoàn cảnh ra đời của chúng. Những lá thư này là một mảng tư liệu phong phú, quý báu, trung thực, giúp chúng ta và bạn bè thế giới tìm hiểu thêm về các khía cạnh của cuộc đời hoạt động sôi nổi, không biết mệt của Bác Hồ, lãnh tụ yêu quý, niềm tự hào của dân tộc ta, đất nước ta. Thực ra, đây là cách làm quen thuộc mà các nước trên thế giới vẫn thường làm trong quá trình tìm hiểu về một con người. Đối với một vĩ nhân lại càng nên làm như thế.

Minh Khai trân trọng giới thiệu