"Lâu nay đã có nhiều người viết về Thành phố Sài Gòn - Chợ Lớn, Thành Phố Hồ Chí Minh. Nhưng mỗi người chỉ viết về một vấn đề, một mảng của Thành phố, chưa có tác phẩm nào viết bao quát toàn diện các khía cạnh, các lĩnh vực hoạt động của Thành phố. Ngay như bộ sách Địa chí văn hóa Thành phố Hồ Chí Minh cũng chỉ nói một cách đại cương về lĩnh vực lịch sử, văn hóa, nghệ thuật, tư tưởng, tôn giáo, mà không nói đến các lĩnh vực khác. Nay với tác phẩm này, tôi muốn cung cấp cho độc giả một cái nhìn bao quát, toàn diện, cụ thể các giai đoạn lịch sử, từ năm 1698 đến năm 2020, các chế độ chính trị, các lĩnh vực hoạt động về hành chính, kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục, y tế, tôn giáo tín ngưỡng, thể dục thể thao, của từng thời kỳ. Tóm lại tác phẩm này ví như một tập cẩm nang mang mã mọi cơ quan, cán bộ, công chức, mọi gia đình trong Thành phố nen có để khi muốn tìm kiếm một vấn đề gì liên quan đến Thành phố, chỉ việc mở sách ra là được thỏa mãn ngay, khỏi phải đi tìm đâu xa".

Bộ sách gồm 6 phần chính: Phần dẫn nhập trình bày đại cương về địa lý tự nhiên  của Thành phố, về thời đại tiền sử, về thời kỳ Phù Nam, về thời kỳ Thủy Chân Lạp và Lưu dân người Việt.

Tập 1 (1945 – 2020) là các phần đầu của tác phẩm, bao gồm:

• Phần thứ nhất giới thiệu các chúa Nguyễn và vua nhà Nguyễn, trình bày về tình hình vùng Bình Thuận – Đồng Nai – Gia Định trước khi Nguyễn Hữu Cảnh được cử vào kinh lý miền Nam, việc đặt nền móng, sắp xếp các đơn vị hành chính, việc mở mang bờ cõi, tổ chức các đơn vị hành chính dưới thời các vua nhà Nguyễn, tổ chức an ninh quốc phòng, mở mang nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, giao thông vận tải - bưu chính, thương mại, thuế khóa, tiền tệ, hoạt động văn hóa, giáo dục, nghệ thuật, thể dục, y tế, xã hội, tín ngưỡng – tôn giáo.
• Phần thứ hai giới thiệu thời Pháp thuộc, trình bày về quân Pháp mở đầu cuộc xâm lược Nam Kỳ, đánh thành Gia Định, đánh đồn Phú Thọ, đánh đồn Chí Hòa; công cuộc kháng chiến của quan chức; Hòa ước Nhâm Tuất (1862); người Pháp tổ chức bộ máy cai trị thành phố Sài Gòn, thành phố Chợ Lớn, khu Sài Gòn – Chợ Lớn, cấp địa hạt sau là tỉnh, cấp quận, cấp tổng, cấp làng, tổ chức quản lý hành chính tỉnh Gia Định, tỉnh Chợ Lớn, tỉnh Tân Bình; tổ chức ngành tư pháp – quốc phòng; chính sách đối với người Hoa, chính sách về nông nghiệp, về công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp, về giao thông vận tải, ngành bưu điện, về thương mại, về tài chính thuế vụ - tiền tệ - ngân hàng, về giáo dục, về văn hóa, về nghệ thuật, về y tế - thể thao – du lịch, về xã hội, về tín ngưỡng – tôn giáo; nhân dân Sài Gòn – Chợ Lớn – Gia Định tiếp tục chống Pháp.

Minh Khai trân trọng giới thiệu