MỘT MÌNH MỘT NGỰA lấy cảm hứng từ niềm say mê trước vẻ đẹp kiêu hùng của con người giữa cuộc đời gian truân, còn nhiều khuyết tật, đầy mặc cảm cô đơn và dạt dào sức sống mãnh liệt. Có thể coi MỘT MÌNH MỘT NGỰA là cuốn tiểu thuyết mang dấu ấn tự truyện cuả cây bút văn xuôi Ma Văn Kháng.

“... Hai chiếc đèn dầu hoả vừa thắp, soi sáng mặt bàn, trang sách chữ in và một cuốn vở.

- Thầy giáo Toàn à. Đầu tôi là cái củ chuối rồi. Học mãi mà không vào là thế đấy.

Ngước nhìn Toàn, ông học trò lập bập.

Toàn chớp chớp mắt, an ủi:

- Tập nhiều rồi sẽ quen thôi. Ai đọc sách lần đầu chả thế. Cứ kiên trì từng bước một, đồng chí ạ.

- Cám ơn thầy giáo...

- Nào, ta bắt đầu học tiếp bài trước nhé.

Toàn vừa cúi xuống trang sách Ngữ pháplớp sáu thì bên buồng ông Đồng vỡ toan một trận cười như thác đổ kèm theo những tiếng phát đùi đên đết. Hội tổ tôm của các cán bộ văn phòng theo thông lệ đã vào cuộc. Ông Bình chờ mãi con bát vạn, giờ thế là ông ù chi nấy rồi. Hèn nào! Lại có tiếng của ông Duyễn nói rất to như cố tình để Toàn nghe thấy. Rằng tổ tôm quả là món giải trí mang tính dân tộc và cao cấp sang trọng. Người chơi tổ tôm trông nó trang nhã, thanh tao biết ngày.

- Hừ hừm...

Toàn dọn giọng. Cố đánh tiếng thật to để bên buồng bên nghe thấy. Quả nhiên, ngay sau đó nghe thấy tiếng ông Bình xuỳ xuỳ ra hiệu mọi người hãy yên lặng. Rồi tiếp theo là ông Căn vừa đập hai rảnh đùi xuống chiếu vừa như ngân nga:

- Ừ thì im, để ông thường vụ dự bị dạy ông thường vụ chính thức tập đọc diễn văn! Mà ông Đình ơi, đọc gì thì cũng đừng có lầm rầm như thầy bói nhẩm quẻ nhé!...” (trích đoạn MỘT MÌNH MỘT NGỰA)

Minh Khai trân trọng giới thiệu.