Tiểu thuyết GIÁO SƯ VÀ CÔNG THỨC TOÁN là câu chuyện diễn ra tại một thị trấn nhỏ nằm bên bờ biển nội địa Seto, kể về một phụ nữ làm nghề giúp việc một ngày nọ được giới thiệu tới làm việc tại nhà một vị giáo sư toán học. Vị giáo sư toán học già với trí nhớ chỉ duy trì được trong vỏn vẹn 80 phút luôn bắt đầu một ngày mới bằng những câu hỏi về ngày sinh và cỡ giày dành cho cô, và đối với ông, cô luôn là người giúp việc lần đầu tiên đến nhận việc. Cái quy trình giới thiệu và làm quen ấy tiếp diễn hết ngày này sang ngày khác, cho tới khi cô đem đứa con trai mười tuổi, cậu bé được vị giáo sư già đặt tên là Căn vì đỉnh đầu thằng bé trông bẹt như ký hiệu căn bậc hai, đến gặp ông. Một giáo sư già chưa bao giờ nhã nhặn với cô giúp việc bỗng trở nên hết sức ân cần và kiên nhẫn với một cậu bé. Một phụ nữ luôn cảm thấy sự khó gần nơi những con số và công thức bỗng đam mê toán học. Những con người hoàn toàn xa lạ bỗng trở nên vô cùng có ý nghĩa với nhau. Ở đó, tình người đã được tác giả Yoko Ogawa ngụy trang khéo léo dưới những mô tả về vẻ đẹp của toán học, của niềm say mê những công thức, của những cặp số tình bạn, những số nguyên tố, những số hoàn hảo, và nhất là, của công thức Euler đã trở thành biểu tượng cho sự bất biến của toán học, mà cũng chính là sự bất biến của tình người: e^πi+1=0. Yoko Ogawa là một nhà văn say mê toán học, đặc biệt là những gì liên quan tới số nguyên tố. Cô đã lấy nhà toán học tài danh Paul Erdős ^(*) làm nguyên mẫu cho vị giáo sư già trong tiểu thuyết của mình.

Câu chuyện chìm trong một không khí đậm mùi toán học, tưởng chừng như sẽ khiến hầu hết độc giả nản lòng. Nhưng bút pháp hết sức thông minh của Yoko Ogawa đã thuyết phục ngay cả những người “ngán toán nhất” phải thừa nhận rằng toán học thật đẹp. Vẻ đẹp ấy toát lên rực rỡ từ sự kỳ công trong việc lồng ghép những công thức toán vốn mặc định là khô khan vào những ví von và những khung cảnh hết sức sống động và nhân bản. Bằng một cuốn tiểu thuyết, Yoko Ogawa đã làm con người được hiện ra từ những con số. Đó phải chăng cũng là một kỳ tích văn chương?

GIÁO SƯ VÀ CÔNG THỨC TOÁN đã nhận giải thưởng văn học Yomiuri và mới đây là giải thưởng của Hiệp hội Toán học vì giúp người đọc thấy được vẻ đẹp của môn khoa học này.

Paul Austen đã viết: “Độc đáo, hấp dẫn. Và chưa bao giờ cảm động đến thế”.

Minh Khai trân trọng giới thiệu.