Cuốn sách của nhà truyền giáo người Italy Adriano di St. Thecla được viết ở Đàng ngoài (Bắc Việt nam) vào năm 1750, người đã trải qua gần 30 năm sống ở miền Bắc Việt Nam vào thế kỷ 18. Đây là một tư liệu xa xưa và độc đáo. Cuốn sách này đề cập đến tình trạng tôn giáo ở Đàng ngoài và một phần ở Trung Hoa, qua cái nhìn của một nhà truyền giáo Dòng Augustine chân đất.

Tác phẩm là một mô tả về đức tin và thực hành tôn giáo mang tính hệ thống đầu tiên được biết đến ở Đàng ngoài, hay thực ra là ở Việt Nam nói chung. Nó cung cấp một cuộc khảo sát mang tính cảnh báo thông qua cách nhìn và tư duy của một người châu Âu có học ở thế kỷ 18 với cách tiếp cận khoáng đạt. Mặc dù ông cũng không thoát khỏi những định kiến và chịu ảnh hưởng bởi các khái niệm ăn sâu trong các tác phẩm của những vị tiền bối và những người cùng thời với ông, nhưng ông vẫn vượt xa những thái độ thông thường đương thời.

Tác giả cũng kiên quyết tham gia tích cực trong việc thay đổi bức tranh tôn giáo ở Việt Nam. Adriano Di St. Thecla hiểu rằng để đạt được điều này ông phải nghiên cứu một cách toàn diện, thâm nhập sâu vào tư duy và thực hành tôn giáo ở Việt Nam. Ông đã rất cố gắng và đã thành công trong việc làm tất cả những gì có thể với tư cách một người Âu trong hoàn cảnh và mục tiêu của mình. Ông xem Khổng giáo, Đạo giáo, và Phật giáo là “những phái” chứ không phải “những tôn giáo”, mặc dù cách gọi này có thể được giải thích là cách gọi giảm nhẹ kiểu tu từ đối với các đức tin tôn giáo phi Ki-tô giáo, nhưng nó cũng thể hiện một cái nhìn mang tính phân tích nào đó về bức tranh đa dạng về những nghi lễ tôn giáo.

Minh Khai trân trọng giới thiệu.