Tập hợp các bài báo của nhà trí thức văn hóa lớn cuối thế kỷ 19 – đầu thế kỷ 20 Nguyễn Văn Vĩnh (ký tên Đào Thị Loan) đăng trong mục “Nhời đàn bà” của các báo “Đăng cổ tùng báo”, “Đông Dương tạp chí” và “Trung Bắc tân văn”, là các tờ báo chữ quốc ngữ lừng danh đầu thế kỷ 20 do chính tác giả chủ biên. Nội dung bàn về các việc các phẩm chất mà người phụ nữ nên học, nên làm, nên có để khẳng định được giá trị của mình, tìm được hạnh phúc chuẩn mực và tạo tiếng thơm cho đời sau. Mượn lời tâm sự lạm bàn của một người đàn bà giấu mặt biết tí văn sách, các bài báo được viết chi tiết, gần gũi và hóm hỉnh, vì một mục tiêu là nâng cao dân trí An Nam, đặc biệt là cho người phụ nữ. Ông nhấn mạnh “Các bạn độc giả cũng biết rằng, chúng tôi không phải những người theo chủ nghĩa nữ quyền. Tại sao ư, vì chúng tôi không phân biệt nam nữ ở mọi nơi, trừ những lĩnh vực liên quan đến giới tính. Một nữ bác học, một nữ trí thức, một nữ nghệ sỹ hay một người phụ nữ thực hiện một công việc bất kỳ, dưới con mắt chúng tôi, chỉ đơn giản là một con người, người mà do ngẫu nhiên, mang một giới tính khác, cái giới tính cũng ngang bằng về mọi mặt với giới tính của phần còn lại…”. Theo đó, ông coi quyền bình đẳng nam nữ là một điều tự nhiên phải có, và để kiến thiết một đất nước giàu mạnh văn minh, cần cả đàn ông và đàn bà “được tiếp cận tri thức, luôn luôn nuôi dưỡng chí tiến thủ và ý thức xét lại mình”. Người nữ đã hiện diện trong tất cả những dự án cải cách thực nghiệp của ông, với những phẩm chất cần có mà đến mãi sau hàng trăm năm đọc lại, vẫn thấy khó có thể phủ nhận.

Minh Khai trân trọng giới thiệu