Cuốn sách PHẠM XUÂN ẨN - TÊN NGƯỜI NHƯ CUỘC ĐỜI ra mắt bạn đọc vào năm 2002, đã tái bản bảy lần từ các nhà xuất bản khác. Lúc này bạn đang cầm trên tay là ấn phẩm lần thứ 8, bản in của Nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh.

Bây giờ thì tên tuổi nhà báo, người anh hùng tình báo, thiếu tướng Phạm Xuân Ẩn đã nổi tiếng thế giới bởi nghiệp vụ tinh thông, chiến công xuất sắc, tính cách thầm lặng, hài hước, nhân bản. Ông còn được biết đến sâu hơn, kỹ hơn bằng các tác phẩm của các nhà báo, nhà văn, nhà sử học trong và ngoài nước. Từ cuốn PHẠM XUÂN ẨN - TÊN NGƯỜI NHƯ CUỘC ĐỜI của nhà văn Nguyễn Thị Ngọc Hải đến tác phẩm ĐIỆP VIÊN HOÀN HẢO của Giáo sư sử học Larry Berman (Mỹ) có thể nói, ông Ẩn được soi rọi từ nhiều phía, nhiều góc độ. Người đời hiểu ông rõ hơn, dù ông đã từ giã thế giới từ năm 2006.

Phạm Xuân Ẩn - Cuộc đời hai mặt không thể tin được. Quả đúng như lời Larry Berman đã nhận định về ông. Ngược thời gian vài chục năm trở về trước, ông Ấn quả tỉnh là ẩn số. Việc tiếp cận đã khó, đối thoại với ông càng khó hơn. Bởi ông hay nói: việc xong cho qua luôn. Nhà văn Nguyễn Thị Ngọc Hải tâm sự: "Phải mất 10 năm tôi mới viết xong được cuốn sách mông đó. Tất nhiên, như tất cả mọi người viết, lúc đầu tôi cũng bị từ chối. Có nhiều điều ông không muốn vài không thể nói ra để bảo vệ người liên quan. Tôi cũng thấy tô đây là việc quá sức mình. Nhân vật thì không sắn sàng bộc lộ, xâm nhập vào các tài liệu tình báo thì không có điều kiện. Tôi bỏ ý định viết. Nhưng rồi tự như: Không viết thì thôi, mình cứ xin nghe để hiểu, để học hỏi một con người đặc biệt. Đó là cách sống, chứ đầu chỉ có công việc mới tìm đến. Có lẽ cách cư xử thật thà và tò mò một cách chân thành này khiến ông có cảm tình. Ánh mắt và cử chỉ của con người từng trải và đặc biệt ấy dường như tiếp cho người cầm bút thêm nghị lực và niềm mong ước”. Nhà văn bộc lộ: “Tôi không thể đủ điều kiện viết về ông theo cách chuẩn xác của những điệp vụ. Càng không muốn liệt kê theo các bản khai lý lịch đơn thuần. Tôi muốn tìm ra cái chất “Người Việt trầm lặng” mà Morley hình dung, hoặc là chất honor trong cuộc đời ông mà Peter Ross Range để nghị. Nhưng sau hết, tôi muốn mọi người Việt Nam được đón lấy những gì dịu dàng nhất, can đám nhất, yêu thương con người nhất, từ cuộc đời của một con người cao gây, mỏng manh như cây sậy. Sức mạnh của con người được lấy từ mỏ năng lượng quý báu và thần diệu nào đã ban cho? Nếu như bạn đọc nào ao ước cùng tôi điều đó thì hãy đọc cuốn sách này. Nó là một phần chân dung để chúng ta tự hiểu hình ảnh người Việt cao quý giống như chúng ta đang vẽ ra bản đồ của một tâm hồn."

Sau đó, Phạm Xuân Ẩn đã xuất hiện một lần trên truyền hình Việt Nam, ở chương trình Người đương thời và đạo diễn Lê Phong Lan cũng đã hoàn thành một bộ phim tài liệu về ông.

Minh Khai trân trọng giới thiệu