Kiến

Bernard Werber

Đây là cuốn sách mở đầu bộ ba tác phẩm sci-fi nổi tiếng nhất về kiến của Bernard Werber, một trong 10 nhà văn Pháp ăn khách nhất năm 2007-2008.

Khi mở trang sách đầu tiên, bạn lập tức lọt vào góc nhìn siêu rộng 180 độ của Kiến trong một không gian hết sức đặc biệt. Có tới 3 mạch chuyện diễn tiến song song: Edmond Wells với cuốn Bách khoa toàn thư kiến thức tương đối và tuyệt đối; nhóm người tìm kiếm trong kho chứa đồ và các vụ mất tích bí hiểm; thế giới của loài kiến. Chưa hết, giống như vô vàn ô nhỏ tạo thành con mắt lồi của kiến, ở mỗi câu chuyện lại chia ra làm nhiều điểm nhìn khác nhau. Chẳng hạn trong chuyện về kiến, có những góc nhìn từ con đực 327, con cái 56, Kiến thợ 103 683, Kiến chiến binh 4000, Kiến Chúa Belo-kiu-kiuni và Kiến Chúa Chli-pou-ni… Điểm đặc biệt này khiến không gian của tác phẩm mở ra sức lôi cuốn riêng, kích thích trí tưởng tượng vượt ra khỏi rào cản lối nghĩ thông thường. Giống như tâm điểm của cuốn sách - nhà bác học Edmond Wells - cùng câu nói nổi tiếng gắn với cuốn sách này: Phải nghĩ khác đi.

“Phải nghĩ khác đi” cũng chính là thông điệp để bước vào thế giới của loài kiến. Ngay ở đầu tác phẩm, Bernard Werber đã rung hồi chuông đó khi đặt ra hai hình dung khoa học về con người và kiến. Không có so sánh. Nếu có thuộc về độc giả. Không đưa vào những sắc thái tình cảm. Nếu có là do độc giả. Trong suốt hơn 400 trang sách, tác giả không cố tình nhân cách hóa loài kiến với con người, không có ý đưa ra phác thảo xã hội của kiến giống hệt như phiên bản của loài người thu nhỏ. Đó là một thế giới khác với một nền văn minh khác, mà chỉ ở cuối tác phẩm, nhà văn mới chịu hé mở ý đồ của mình: nhìn nhận loài kiến như người ngoài hành tinh. Giọng kể vì thế luôn trung thành tuyệt đối với màu sắc trung tính. Từ đó mở một khoảng trống cho độc giả thỏa thuê ngụp lặn trong thế giới tưởng tượng do chính họ tạo dựng nên.

Đến với Kiến, một thế giới khác, đồng nghĩa bạn dấn thân vào nhiều cuộc phiêu lưu. Những chuyến thám hiểm kỳ bí trong kho chứa đồ nhà Jonathan khiến hàng chục người mất tích, chỉ duy nhất một người quay lại nhưng phát điên, khiến con đường này không sao giải mã. Những trang từ điển của Edmond Wells khơi gợi hành trình khám phá của nhà bác học này, song lại quá khúc chiết. Mọi năng lượng đổ dồn về Kiến với những khám phá dài bất tận được mở ra giống như thành phố của kiến với sơ đồ lối đi chằng chịt liên tục thay đổi.

Riêng tổ Bel-o-kan đã có tới 50 tầng dưới lòng đất, 50 tầng trên mặt đất, dân số ước tính 18 triệu với lịch sử có từ hàng trăm nghìn thiên niên kỷ. Ở xã hội đó, thế giới hoàn toàn thuộc về những con cái, chính xác là những bà góa. Những con kiến chúa tạo dựng những nền văn minh cho tổ, mở rộng thành những liên bang, luôn cử những đội chiến binh không ngừng mở rộng biên giới. Chiến tranh liên miên xảy ra giữa kiến - mối, giữa kiến đỏ hung - kiến lùn cùng sự tham gia của kiến vàng đánh thuê, kiến làm vỡ hạt… với những trận chiến khốc liệt tiêu tùng cả chục triệu tinh binh. Thế nhưng điều này còn chưa thấm tháp với các chuyến chinh phục vùng đất mới, với bản hùng ca khó quên về cuộc vượt sông cùng chân lý "Kiến không bao giờ bỏ cuộc cho tới khi nó chết hoặc vượt qua chướng ngại vật". Vì thế, khi con đực 327 phát hiện dấu hiệu khác thường trong tổ, những người bạn ít ỏi của nó đã thay nhau thực hiện các cuộc thám hiểm đến tận tổ mối phía đông, đi xa đến điểm tận cùng của thế giới và chúng đã vén lên tấm màn bí mật…

Đằng sau những cuộc phiêu lưu liên tiếp được đẩy lên phía trước, bên cạnh thứ cảm xúc hồi hộp, tò mò được kích thích đến cao trào - lý do khiến độc giả say mê Kiến chính là những kiến thức khoa học được trải ra mạch lạc, rõ ràng với nhiều tầng ý nghĩa. Điều đặc biệt là tính triết lý trong bản anh hùng ca về lòng dũng cảm, sự kiên nhẫn, đức tính thông minh, sáng tạo; về một nền văn minh của thế giới côn trùng với ý nghĩa cao cả nhất, thiêng liêng nhất là sự sinh tồn. Đó chính là công thức riêng của Bernard Werber trong các tác phẩm của mình, đưa nhà văn - vốn là một nhà báo khoa học lâu năm - trở thành một trong số ít những tên tuổi nổi tiếng không chỉ ở Pháp.

Với tiểu thuyết đầu tay trong bộ ba về kiến, Bernard Werber đã làm sống lại sự say mê dành cho những tác phẩm văn học mang khuynh hướng giả tưởng, mà người ta vẫn gọi là văn học sci-fi. Chọn Kiến trong bộ sách khoa học viễn tưởng vừa được giới thiệu tại Việt Nam, công ty Nhã Nam đặt hy vọng thể loại văn học này sẽ tìm được chỗ đứng của mình với bạn đọc trong nước.

Mi Linh