“Đôi khi có người nói rằng hành vi của một người thể hiện niềm tin của anh ta chân thật hơn lời nói. Mill không hề có mâu thuẫn. Cuộc đời của Mill là hiện thân của những niềm tin của ông và ngay cả trong số những người tận tụy trong việc xiển dương lòng khoan dung và lý trí, ông vẫn là độc nhất vô nhị Đối với ông, Con người khác với các động vật khác trước hết không phải vì con người là động vật có lý trí, cũng không phải vì con người là động vật biết phát minh ra công cụ và phương pháp, mà là một thực thể có khả năng lựa chọn, con người là người nhất khi lựa chọn chứ không để người ta lựa chọn cho mình, là người cưỡi ngựa chứ không phải con ngựa, là kẻ tìm kiếm mục đích chứ không chỉ là phương tiện, là mục đích mà người đó tìm kiếm, mỗi người theo cách của mình: kết quả tất yếu là càng nhiều cách tìm thì đời sống càng phong phú hơn, sân chơi giữa các cá nhân càng rộng thì cơ hội mới và không ngờ tới càng nhiều hơn; càng có nhiều cơ hội để cá nhân thay đổi tính cách của mình trong một hướng mới và chưa được khám phá nào đó, thì càng có nhiều con đường mở ra trước mỗi cá nhân và người đó càng có nhiều tự do hành động và tư duy hơn” - Isaiah Berlin (1909-1997)

Minh Khai trân trọng giới thiệu