Bộ phim cùng tên được chuyển thể từ tác phẩm cũng gặt hái được những thành công lớn và đưa Ellis trở thành một trong những tên tuổi có sức hút nhất của văn học đương đại.

“Khi còn ở Los Angeles, tôi có nghe bài hát của một ban nhạc địa phương. Bài hát mang tên “Los Angeles” có lời lẽ và hình ảnh thô bạo, gay gắt tới mức nó cứ vang vọng trong tâm trí tôi nhiều ngày […]. Những hình ảnh tôi nhìn thấy là những con người phát điên, phát rồ vì sống trong thành phố. Hình ảnh các ông bố, bà mẹ đói khát và thiếu thốn tới mức ăn thịt cả con cái mình. Hình ảnh những thanh thiếu niên trạc tuổi tôi đứng trên mặt đường rải nhựa ngước lên trởi và lóa mắt dưới ánh nắng. Những hình ảnh ấy cứ bám riết lấy tôi ngay cả khi tôi đã rời khỏi thành phố. Những hình ảnh bạo lực và tàn nhẫn đến mức dường như chúng là điều duy nhất gợi nhớ về thành phố này một thời gian dài sau đó. Sau khi tôi bỏ đi”.

Đó hầu như là tất cả những gì còn đọng lại trong tâm trí của Clay về Los Angeles, quê nhà của cậu. Không chút nào về gia đình, bè bạn, người yêu hay ít ra là cái gọi là kỷ niệm. Nếu có, đó chỉ là những ám ảnh vụn vỡ bất chợt xô đến trong cơn mơ hay trong những phút giây ngất ngây kích động bởi rượu và chất kích thích.

Bối cảnh câu chuyện diễn ra khi Clay về nhà ở Los Angeles để nghỉ lễ Giáng sinh. Kỳ nghỉ lễ kéo dài trong năm tuần cùng những bữa tiệc xa hoa thác loạn thâu đêm suốt sáng, đắm chìm trong rượu, thuốc lá, chất kích thích và tình dục. Clay chỉ dành những khoảnh khắc hiếm hoi tỉnh táo để nghĩ đến Blair, cô bạn gái cậu chưa xác định tình cảm nghiêm túc và đã cắt đứt liên lạc suốt bốn tháng; nghĩ đến Julian, cậu bạn thân nhất thời trung học đang lún sâu vào ma túy và nợ nần cũng vì ma túy; nghĩ đến người cha giàu có lúc nào cũng bận rộn, người mẹ hầu như câm lặng và hai đứa em gái cũng bắt đầu bị cuốn theo lối sống buông tuồng của phần đông đám choai choai Los Angeles lúc bấy giờ.

Từ khi bước xuống sân bay cho đến khi rời khỏi thành phố này, Clay chưa lúc nào thôi hoang mang và nghi ngờ vào ý nghĩa của sự tồn tại. Những sự kiện, trải nghiệm trong hiện tại và quá khứ được cậu kể lại không theo một trình tự nhất định nào, như thể cậu chỉ đang cố gắng diễn đạt bằng lời mọi suy nghĩ và cảm xúc rối loạn, không rõ ràng của một thanh niên mới lớn, đang loay hoay tìm cho mình một hướng đi đúng đắn và một cuộc sống bình thường. Rốt cuộc, cái mà cậu và những bạn của cậu đang sống không thể được gọi là cuộc sống, đó chỉ là sự tồn tại theo cách không hề tồn tại. Không là gì cả, thậm chí còn “không bằng số không” (Như tựa gốc tiếng Anh: Less than zero) và bất cứ lúc nào cũng có thể “biến mất nơi đây”.

Được viết khi Bret Easton Ellis mới chỉ 21 tuổi, Như không hề có xoáy sâu vào cuộc sống của những thanh thiếu niên Mỹ những năm 80 của thế kỷ trước và nó mang trong mình đầy đủ những u ám, nặng nề, tăm tối đến mức tuyệt vọng. Bế tắc, không lối thoát, u uất, chán chường, chừng đó thứ cảm xúc đẩy dồn vào nhau và khiến độc giả, khi đọc đến trang cuối cùng, trào lên một nỗi buồn khó tả. Nó là cái gì đó dường như đã được lột tả hết, phơi bày hết nhưng lại như chưa hề được chạm tới, vẫn cứ nhức nhối, day dứt nén kìm.

Cả tác phẩm không có bất kỳ chỉ trích, lên án, phán xét hay định kiến. Nó gần hơn với một cuốn nhật ký mà mỗi trang viết là một sự tự bóc tách bản thân, không giấu giếm, không e sợ, đôi khi khách quan đến dửng dưng, vô cảm. Giữa những dòng kể lạnh lùng nhức nhối ấy, đâu đó vẫn có những suy cảm mềm ấm đến nao lòng về căn nhà cũ vắng tanh, hoang tàn, về những chiều chơi bài với bà trên chiếc ghế dài bên cạnh bể bơi, về những buổi sáng thức dậy với hình ảnh mẹ ngồi trong ánh nắng với cái lưng rám nắng sẫm màu; về vòng đu quay cũ kỹ lẻ loi trên thung lũng và những cái lều vỗ phần phật trong gió ấm… Đó là những chi tiết rất nhỏ nhưng không dễ bị mờ đi trong cả tác phẩm hồ như không tìm thấy chỗ cho hy vọng và yêu thương.

Với một kết cấu không hẳn mạch lạc, hơi khó theo dõi, không có nhiều tình tiết gay cấn, lối kể đều đều, chậm buồn, đây là câu chuyện không dành cho những kẻ lãng mạn và mộng mơ, cũng không dành cho những người ưa chuộng hài hước nhẹ nhàng, nhưng là câu chuyện phải đọc đối với những ai đang ở tuổi thiếu niên đầy bất ổn và nghi ngại hay bỗng hoài nhớ về những tháng ngày hoang mang chưa xa.

Những trải nghiệm của Clay có thể khiến bạn ghê sợ và khó chịu, nhưng nó buộc bạn phải chấp nhận và đối mặt với thực tế rằng, đó là những điều có thật, có thể xảy ra ở bất cứ nơi đâu, bất cứ thời điểm nào chứ không riêng ở Los Angeles vào những năm 80 của thế kỷ trước. Nó không dạy bạn phải làm gì và làm thế nào, nhưng chắc chắn sẽ khiến bạn phải ngẫm ngợi và ưu tư về Sống và Tồn tại, về câu hỏi Tôi là ai không chỉ một lần.

Minh Khánh

Xin trân trọng giới thiệu.