Lịch sử, địa lý, văn hóa xứ Đàng Trong đến nay vẫn còn lắm điều hay, lạ mà các nhà nghiên cứu còn chưa đề cập đầy đủ, vì chưa khai thác hết những tài liệu quý hiếm do các quan lại - học giả của nước láng giềng Trung Quốc biên soạn để phục vụ cho những mục tiêu chủ yếu thuộc về chính trị của nước họ. Một trong những tác phẩm quan trọng thuộc loại này là bộ sách Việt Nam tập lược của Từ Diên Húc.

Các nước cổ ở Đàng Trong vốn là một mục trong bộ sách Việt Nam tập lược do Từ Diên Húc biên soạn về Việt Nam. Nội dung nói về quá trình thành lập của các nước ở Đàng Trong (thuộc miền Trung cho đến miền Nam của Việt Nam ngày nay), đến cả một số nước thuộc bán đảo Malaysia ngày nay. Bên cạnh hai phần được lấy ra từ Việt Nam tập lược là: “Việt Nam toàn đồ” 越南全圖 (bức bản đồ toàn nước Việt Nam) và “Các nước cổ ở Đàng Trong”, sách cũng trích dịch phần tiểu sử (liệt truyện) của tác giả Từ Diên Húc, cho chúng ta thấy quá trình ông tiếp xúc với Việt Nam để có cơ sở viết về Việt Nam.

Bản dịch Các nước cổ ở Đàng Trong được dịch bởi Nguyễn Phúc An và hiệu đính bởi Trang Thu Quân nhằm cung cấp tư liệu tham khảo cho giới nghiên cứu văn hóa, lịch sử của nước nhà qua góc nhìn của người nước ngoài. Với bước khởi đầu này, dịch giả Nguyễn Phúc An cũng bày tỏ ý định sẽ tiếp tục dịch những phần còn lại của Việt Nam tập lược.

Tác giả: Từ Diên Húc là một nhân vật chính trị có liên quan đến mối quan hệ Việt Nam và Trung Quốc cuối đời Thanh. Ông có một cuộc đời quan trường thê thảm, tuy hết sức nỗ lực trong công cuộc chiến đấu, nhưng rốt cuộc mệnh vẫn không thắng nổi thời. Trong cuộc chiến giữa Pháp và Việt Nam, ông từng đưa quân vào Việt Nam, từng tiếp đón sứ thần Việt Nam. Với thực trạng dấn thân vào đất Việt Nam, và am hiểu tình hình Việt Nam, Từ Diên Húc đã soạn nhiều áng văn chương về Việt Nam mà sau này các áng văn đó đã được tập hợp đưa vào sách Việt Nam tập lược 越南輯略.

Minh Khai trân trọng giới thiệu