BƯỚC ĐƯỜNG CÙNG là tác phẩm tiêu biểu của dòng văn học hiện thực phê phán trước Cách mạng tháng Tám. Câu chuyện xoay quanh nhân vật anh Pha - một nông dân nghèo khổ, sống thật thà, chân chất nhưng lại không tránh khỏi “tai bay vạ gió” không phải từ trời mà từ người, những con người tưởng như cũng bần cùng như anh nhưng vẫn thiếu mất sự cảm thông và cái tình, cái nghĩa. Pha bị người hàng xóm Trương Thi hại hết lần này đến lần khác. Những con người cùng cảnh ngộ còn không ngần ngại mưu toan hại nhau thì huống gì bọn thống trị hách dịch, ra sức cướp bóc tô thuế, không ngần ngại tra tấn những người nông dân cùng khổ. Tên địa chủ Nghị Lại và bọn quan huyện, lính lệ không ngừng tìm mọi cách vơ vét người nông dân đến cùng kiệt. Đến khi được tha về, Pha lại phải chịu vay thêm hai chục quan tiền để “tạ quan". Vợ chồng Pha phải đến làm thuê cho Nghị Lại, vất vả quần quật mà cơm độn cà thiu không đủ no. Sống đói khổ, trên vai đầy gánh nặng, tưởng chừng như áp bức của bọn cường hào là đã quá sức chịu đựng của Pha, nhưng thói đời "phúc bất trùng lai" còn "họa vô đơn chí". Cuộc sống của Pha còn phải chịu sự thử thách của thiên nhiên, của nghịch cảnh.

Đây quả thực là bức tranh ảm đạm và đầy ám ảnh về số phận của người nông dân nghèo đói, cam chịu mọi thứ áp bức bóc lột, nghịch cảnh từ tạo hóa. Bằng giọng văn tả thực sâu sắc, pha chút trào lộng, giễu cợt, Nguyễn Công Hoan tự giễu cái thực trạng thống khổ đến tận cùng của con người. Trải qua từng ấy thời gian, tác phẩm BƯỚC ĐƯỜNG CÙNG vẫn giữ được nét đặc trưng riêng, cuốn hút độc giả trong từng tình tiết và câu chữ. Lối kể chuyện tả thực không khoa trương, không uyển ngữ.

Minh Khai trân trọng giới thiệu