Sau khi chiếm được Sài Gòn và Nam kỳ làm thuộc địa, người Pháp nhanh chóng thiết lập và củng cố hệ thống hành chính, xây dựng cơ sở hạ tầng, phát huy thương mại ở mảnh đất phì nhiêu và thuận lợi cho giao thông kinh tế, nằm giữa đường hàng hải nối Singapore và Đông Á (Hong Kong, Trung Hoa và Nhật Bản). Theo sắc lệnh ngày 4 tháng 4 năm 1867, đề đốc de la Grandière thiết lập một Ủy ban thành phố gồm một ủy viên thành phố và 12 nghị viên. Nhiệm vụ của Ủy ban thành phố này cũng giống như Hội đồng Thành phố sau này (12). Đến năm 1869, đề đốc Ohier muốn dân thành phố có tiếng nói nên ra sắc lệnh ngày 8/7/1869 với tên chính thức là Hội đồng Thành phố và 13 nghị viên trong đó 7 là do dân bầu và 6 do Thống đốc chỉ định, ông Turc, y sĩ hải quân, là thị trưởng đầu tiên.

Từ chỗ đứng này trên bán đảo Đông Dương, với Sài Gòn là thủ phủ, chính quyền Pháp bắt đầu để ý đến Cam Bốt và vùng sông Mê Kông với mục đích làm chủ sông Mê Kông từ hạ nguồn lên đến thượng nguồn để đi đến thị trường Trung Hoa rộng lớn, giấc mơ của bao nhiêu công ty, nhà thương mại của các nước Tây phương.

Cuốn sách này viết về giai đoạn từ năm 1875 đến 1925, tức là sau hòa ước Giáp Tuất (1874) qua đó triều đình Huế nhượng 6 tỉnh Nam kỳ cho Pháp làm thuộc địa cho đến 1925 khi phong trào Duy Tân ở giai đoạn cuối với đám tang của Phan Châu Trinh năm 1926 ở Sài Gòn. Giai doạn này có thể coi là giai đoạn canh tân thức tỉnh của người Việt. Quyển sách này là tiếp nối của quyển sách "Sài Gòn - Chợ Lớn nửa cuối thế kỷ XIX".

Minh Khai trân trọng giới thiệu