Thu hồi đất, trưng dụng đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là một chế định đặc biệt quan trọng của pháp luật về đất đai hiện nay, thậm chí là qua các thời kỳ phát triển đất nước kể từ lần đầu tiên Luật Đất đai của Quốc hội số 3-LCT/HĐNN8 ngày 29/12/1987 được thông qua và có hiệu lực thi hành vào ngày 08/1/1988.

Đến nay, chế định thu hồi đất, trưng dụng đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư cơ bản đã dần hoàn thiện thông qua Luật Đất đai năm 2013 cùng với đó là các Nghị định của Chính phủ và các Thông tư hướng dẫn thi hành chi tiết của các Bộ, ngành Trung ương tạo được hành lang pháp lý áp dụng thực hiện công tác thu hồi đất, trưng dụng đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được phần nào thuận lợi, dễ dàng hơn.

Đối với tình hình tại các địa phương hiện nay, việc áp dụng chế định này cũng đang được coi là một nhiệm vụ trọng tâm, then chốt và luôn ưu tiên đặt lên hàng đầu của cả hệ thống chính trị từ các cấp ủy đảng đến các cấp chính quyền địa phương và đoàn thể xã hội.

Từ đó, chúng ta thấy được chế định này hết sức đặc biệt, bởi nó tác động trực tiếp và chi phối mạnh mẽ đến hầu hết tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế - chính trị - xã hội và luôn nhận được sự quan tâm từ mọi tầng lớp nhân dân.

Tuy nhiên, thực tiễn thực thi đối với chế định này đã bộc lộ nhiều hạn chế yếu kém, bất cập và phát sinh nhiều hệ lụy khó lường trong các trường hợp phải thu hồi đất, trưng dụng đất; đối tượng bị thu hồi, trưng dụng cho đến việc xác định điều kiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và giá trị bồi thường về đất, bồi thường thiệt hại về tài sản, sản xuất, kinh doanh cùng với đó là chính sách hỗ trợ, tái định cư về việc di chuyển chỗ ở, sản xuất, kinh doanh và giải quyết việc làm, đảm bảo đời sống cơ bản còn gây nhiều bức xúc trong nhân dân dẫn đến câu chuyện phát sinh nhiều hệ lụy xã hội về khiếu nại, khiếu kiện dai dẳng kéo dài nhiều năm, thậm chí là nhiều thập kỷ vẫn chưa được giải quyết một cách thỏa đáng, thấu tình đạt lý làm cho tình hình chính trị - xã hội ngày trở nên bất ổn, phức tạp, diễn biến khó lường và khó kiểm soát.

Nguyên nhân sâu xa xuất phát từ cơ chế phối hợp giữa Nhà nước, nhà đầu tư và người dân chưa tạo được sự thống nhất cao, còn bất đồng về cách hiểu và cách vận dụng đối với chế định này. Hơn nữa, vấn đề thực thi công vụ của nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền cũng cần phải được xét đến trong việc nhận thức pháp luật tại nhiều nơi chưa đồng đều dẫn đến việc vận dụng và xử lý chưa thật sự linh hoạt, khéo léo với những tình huống “nóng” và “nhạy cảm” phát sinh; chế độ công khai thông tin nhiều nơi còn mập mờ, thiếu minh bạch; chưa đảm bảo được quyền lợi tốt nhất cho người dân và sự tham gia giám sát của cộng đồng theo luật định.

Do vậy, cuốn sách này ra đời nhằm mong muốn mang đến cho quý độc giả một cách nhìn tổng quan dưới góc nhìn pháp lý về công tác thu hồi đất, trưng dụng đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, giải quyết hệ quả khiếu nại, khiếu kiện vượt cấp, kéo dài khi Nhà nước thu hồi đất, trưng dụng đất nhằm hướng một sự nhận thức chung về pháp luật, góp phần tạo nên sự đồng đều, thống nhất cao trong cách hiểu và đồng thuận cao trong hành động thông qua các quy trình pháp lý được thiết lập sau đây: Quy trình thu hồi đất, trưng dụng đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; Quy trình phát triển dự án nhà ở để bố trí tái định cư; Quy trình giải quyết khiếu nại; Quy trình giải quyết tố cáo và Quy trình khởi kiện vụ án hành chính tại Tòa án có thẩm quyền.

Minh Khai trân trọng giới thiệu