Dường như không phù hợp khi chúng ta đặt từ “giận” và “Đức Đạt-lai Lạt-ma” trong cùng một câu, chứ chưa nói trong cùng một cuốn sách. Xét cho cùng thì những lời dạy trong suốt cuộc đời của Đức Đạt-lai Lạt-ma là về tu dưỡng tình yêu thương và lòng từ ái. Dù Ngài đã dạy rất nhiều về việc ngăn ngừa cơn giận thì Ngài cũng hiểu rằng giận là một phần không thể xóa bỏ của con người. Đức Đạt-lai Lạt-ma từng chia sẻ: “Nói chung, nếu một người không bao giờ tỏ ra tức giận thì tôi nghĩ có điều gì đó không đúng. Não của anh ta không bình thường cho lắm.

Sân giận nếu không được nhận diện mà bị dồn nén thì nó sẽ phá hủy chúng ta từ bên trong. Tuy nhiên, trong ta cũng tồn tại một thứ gọi là lòng trắc ẩn phẫn nộ, một sự giận dữ mà được sử dụng không phải vì cái tôi kiêu ngạo của ai đó mà để tìm cách bảo vệ mọi người khỏi bị tổn hại.

Trong thế giới ngày nay, có rất nhiều điều khiến chúng ta phẫn nộ: bất công, bất bình đẳng về xã hội và kinh tế, phân biệt chủng tộc cũng như sự thiếu hiểu biết.

Cuốn sách nhỏ này có mặt ở đây để chia sẻ với bạn rằng: “Hãy cứ giận đi!”

Khi chúng ta nhận diện được cơn giận – cách chúng ta nắm giữ nó, cách chúng ta biểu lộ nó, cách chúng ta chạy theo nó – thì chúng ta có thể chuyển hóa cơn giận thành hành động từ bi. Có như vậy chúng ta mới có thể đem đến tình yêu thương, sự yên bình và hàn gắn thế giới.

Cuốn sách này được viết lại từ một buổi phỏng vấn Đức Đạt-lai Lạt-ma của tác giả nổi tiếng người Nhật Noriyuki Ueda, đồng thời cũng là một giảng viên, nhà nhân chủng học. Là một nhà nghiên cứu tại Trung tâm nghiên cứu Phật học thuộc Đại học Stanford, ông đã giảng dạy chuỗi bài giảng gồm 20 phần về Phật giáo đương đại, tại đó các sinh viên của ông thường đặt câu hỏi: “Phật giáo có thể đáp ứng được các vấn đề của thời đại không?”

Bài phỏng vấn của ông với Đức Đạt-lai Lạt-ma cung cấp một cái nhìn sâu sắc để giải đáp câu hỏi trên.

Trích đoạn sách:

Trong thế giới thực, sự bóc lột vẫn tồn tại, có một khoảng cách rất lớn và bất công giữa người giàu và kẻ nghèo. Câu hỏi đặt ra là, từ quan điểm của một Phật tử, chúng ta nên giải quyết sự bất bình đẳng và bất công xã hội này như thế nào. Liệu có phải chúng ta không đúng là một Phật tử khi cảm thấy tức giận và phẫn nộ trước những tình huống như vậy?

Đây là một câu hỏi thú vị. Đầu tiên hãy xem xét  vấn đề từ quan điểm thế tục – góc nhìn của giáo dục. Chúng ta dạy gì về cơn giận?

Tôi thường nói chúng ta nên có nhiều cuộc thảo luận và nghiên cứu nghiêm túc hơn về việc liệu thứ gọi là hệ thống giáo dục hiện đại có đủ mạnh để gây dựng một xã hội lành mạnh hơn hay không.

Một số các nhà khoa học Mỹ mà tôi biết rất quan  tâm đến những vấn đề xã hội. Nhiều năm liền, chúng tôi thảo luận về giá trị của lòng từ bi, và một vài trong số họ đã tiến hành thử nghiệm với những sinh viên đại học.

Họ cho các sinh viên thực hành thiền chú tâm (chánh niệm), và sau hai hoặc ba tuần, các nhà khoa học đã đánh giá những thay đổi diễn ra trong các môn học của sinh viên. Báo cáo cho thấy sau giai đoạn thực hành thiền, các sinh viên trở nên điềm tĩnh hơn, trí tuệ sắc bén hơn, ít căng thẳng hơn, và ghi nhớ tốt hơn.

Đại học British Columbia ở Canada đã thiết lập một tổ chức mới chuyên thực hiện nghiên cứu về cách thức những sinh viên có thể tu dưỡng lòng tốt và sự nhiệt thành trong bối cảnh hệ thống giáo dục hiện đại. Có ít nhất bốn hoặc năm trường đại học ở Mỹ thừa nhận rằng giáo dục hiện đại đang còn thiếu những giá trị này.

Cuối cùng, người ta đang thực hiện nghiên cứu để giải quyết vấn đề này và đề xuất những giải pháp cải thiện hệ thống.

Nếu không có một phong trào toàn cầu nhằm cải thiện giáo dục và quan tâm hơn đến những giá trị đạo đức thì công việc này sẽ mất rất nhiều thời gian và cũng rất khó khăn.

Tất nhiên, ở Nga và Trung Quốc cũng tồn tại những hiểm họa tương tự, Ấn Độ cũng vậy. Ấn Độ có thể khá hơn một chút vì vẫn lưu giữ được di sản của những giá trị tinh thần truyền thống.

Nhật Bản là một quốc gia hiện đại hóa và vì vậy đã bị Tây hóa, thế nên các vấn đề của phương Tây cũng đang diễn ra tại đây. Khi họ áp dụng hệ thống giáo dục hiện đại thì những giá trị gia đình và giá trị truyền thống bị mai một. Ở phương Tây, sức mạnh của Giáo hội Công giáo cũng như sự tương trợ của họ dành cho gia đình đang bị suy giảm, khiến xã hội phải gánh chịu hệ quả.

Nhật Bản cũng vậy, sức ảnh hưởng của các tổ chức tôn giáo đang dần bị mờ nhạt và cùng với đó là khủng hoảng trong các gia đình.

Giờ chúng ta hãy nói về vai trò của những người có tôn giáo trong việc giải quyết các vấn đề xã hội. Tất cả các tổ chức tôn giáo có chung những giá trị cơ bản – lòng từ ái, tình yêu thương, sự tha thứ, lòng khoan dung. Họ thể hiện và tu dưỡng những giá trị này theo nhiều cách khác nhau.

Những tôn giáo chấp nhận sự tồn tại của một vị Chúa hay Thượng đế cũng có cách tiếp cận khác so với những tôn giáo không chấp nhận sự tồn tại đó, như Phật giáo chẳng hạn. Giáo hoàng hiện tại là một nhà thần học tài giỏi, và dù là một nhà lãnh đạo tôn giáo thì ông cũng nhấn mạnh về sự tồn tại song song của đức tin và lý trí.

Tôn giáo nếu chỉ dựa trên đức tin thì có thể bị hiểu như chủ nghĩa thần bí, nhưng lý trí mang lại cho đức tin một nền tảng và giúp nó liên quan với đời sống.

Theo quan điểm Phật giáo thì đức tin và lý trí luôn luôn song hành. Thiếu vắng lý trí, đó chỉ là một đức tin mù quáng, điều mà Đức Phật đã bác bỏ. Đức tin của chúng ta cần phải dựa trên giáo huấn của nhà Phật.

Trước tiên Đức Phật dạy về Tứ Diệu Đế, nền tảng  của tất cả giáo lý Phật giáo, theo đó thì luật nhân quả chi phối mọi thứ. Đức Phật bác bỏ ý kiến cho rằng tồn tại một Đấng sáng tạo ra vạn vật.

Đạo Phật bắt đầu với hiểu biết logic rằng tất cả hạnh phúc và khổ đau đều bắt nguồn từ những nguyên nhân cụ thể. Vì vậy, ngay từ đầu đạo Phật đã rất lý trí, đặc biệt là các trường phái Phật giáo theo truyền thống tiếng Phạn, bao gồm cả Phật giáo Nhật Bản, tức là truyền thống Phật giáo tiếp nối truyền thống Đại học Nalanda vĩ đại từ Ấn Độ cổ xưa.

Minh Khai trân trọng giới thiệu