Nhà thơ Nguyễn Duy không chỉ nổi tiếng với những câu lục bát mềm mại về làng quê thân thuộc hay những bài thơ thế sự đầy những trăn trở về thời cuộc đất nước mà ông còn được đông đảo độc giả yêu mến, xúc động bởi những bài thơ ông viết về phụ nữ - bà, mẹ, em… và đặc biệt là về vợ. Có lẽ hiếm có nhà thơ Việt Nam nào bày tỏ sự ghi nhận, tri ân người vợ của mình từ rất sớm, và nhiềulần như ông. Và có lẽ trong giới văn chương Việt từ xưa đến nay cũng mới chỉ duy nhất có ông in hẳn một tập thơ dành tặng vợ, đó là tập VỢ ƠI.

VỢ ƠI là một tập thơ nhỏ xinh gồm 20 bài thơ Nguyễn Duy viết cho vợ - bà Bùi Thị Hào - “từ hồi trót nói lời thương” năm 1971 cho đến hơn hai thập kỷ sau đó, với đủ mọi cung bậc cảm xúc của một hành trình dài yêu thương và gắn bó.

Đó là niềm mong mỏi về chặng cuối êm đằm sau cả hành trình dài “khấp khểnh”: “trời cho sống ta cũng già em ạ

con thương cha không bằng bà thương ông

tình như rượu chon sâu đằm lịm lại

cuối đời đem ra nhấm mới mềm lòng”

(Yêu, 1989)

Đó là lời tạ tội của một ông chồng nghệ sĩ ham vui, ham chơi:

“thất tha thất thểu văn chương

kẽo cà kẽo kẹt tai ương đường dài

yêu cùng ai ghét giùm ai

để cơm áo vẹo hai vai em gầy

…

Xin đừng buồn nữa em ơi…”

(Xin đừng buồn em nhé, 1989)

Đó là nỗi hốt hoảng, thảng thốt của một ông chồng “thông thường hạ giới rong chơi/ trần gian choang choác sự đời tùy em” khi vợ ốm:

“nghìn tay nghìn việc không tên

mình em làm cõi bình yên nhẹ nhàng

thình lình em ngã bệnh ngang

phang anh xất bất xang bang sao đành

cha con Chúa Chổm loanh quanh

anh như nguyên thủ tanh bành quốc gia…”

(Vợ ốm, 1994)

Đó là lời tâm tình, an ủi:

“này em mình tự dọn mình

Ta ân xá tội với tình cho ta

Thời gian lướt khướt quan tòa

một mai trắng án thiên hà cả thôi”

(Thời gian, 1994)

Đó là lời tự thú đầy trào lộng mà cũng thật xót xa:

“Khi trong túi có mấy đồng ngọ nguậy

ta chạy rông như gì nhỉ - quên đời

lúc xơ xác bờm xơm từng sợi tóc

đói lả mò về

cơm đâu

vợ ơi”

(Vợ ơi, 1990)

…

Có thể nói VỢ ƠI vừa mang tính riêng tư - tâm tình của nhà thơ viết riêng cho người vợ của mình - vừa mang tính phổ quát - tâm sự của những đức ông chồng ham vui, ưa những chuyện đại sự to tát, bỏ quên gánh nặng cơm áo, gia đình, con cái trên vai những người vợ nhẫn nại bao dung:

“áo mưa vợ giương cánh buồm giữa phố

chồng với con mấp mé một thuyền đầy

năm tháng bão giông sang sông lũ đổ

một tay em chèo chống ngày ngày ngày…»

(Nợ nhuận bút, 1992)

Bà Hào - hiền thê tần tảo của nhà thơ - lúc sinh thời hẳn đã là một người vợ hạnh phúc - niềm hạnh phúc được chồng mình ghi nhận, tri ân… mà không nhiều người phụ nữ Việt có được!

Minh Khai trân trọng giới thiệu